Je bent begonnen als coach op jouw school, je hebt er echt zin in! Spannend is het ook: starten met een coachopleiding en meteen al beginnen met coachen. Gaat het lukken? Je start lekker op, docenten worden aan je toegewezen en je voert je eerste gesprekken.
Maar dan: de 1e lockdown, de school gaat dicht, de startende docenten geven net als jij vanuit huis les en ze nemen geen contact meer met je op. ‘In de overlevingsstand’. En je wilt ze ook niet ‘lastigvallen’. Je besluit de coaching even ‘on hold’ te zetten.
Voor veel (startende) coaches zal dit herkenbaar zijn. In ieder geval horen we die geluiden vaak en we herkennen het zelf ook vanuit ons werk als coaches in het onderwijs. Wat is wijsheid? De coaching voortzetten of even laten, of wellicht iets hier tussen in? Welke manier van contact onderhouden past het beste binnen deze situatie?
Gelukkig hebben we inmiddels ervaring opgedaan met online en blended coaching zodat we in ieder geval digitaal de relatie met de coachee warm kunnen houden. Dat blijkt ook voor de coachees van belang; startende docenten geven aan dat ze vast contact met een coach in het begin fijn vinden. Ze kennen immers nog niemand in de school en starten nagenoeg “cold turkey” met nieuwe leerlingen, nieuwe collega’s en nieuwe schoolcultuur. Allemaal redenen om de coachees niet te laten zwemmen. Hoe onderhoud je deze relatie zonder overbelasting? Hoe zet je blended coaching in hiervoor?
In dit artikel zetten we 10 tips voor je op een rij:
Tip 1: Houd het contact warm. Stel kleine vragen via bijvoorbeeld app of e-mail, stuur eens “zomaar” een berichtje als je weet dat je coachee een spannende les heeft gegeven.
Online coaching: wat is het, hoe werkt het, wat zijn de voor- en nadelen? Wat zijn de beste tips die we je kunnen geven? Veel van wat we doen en denken is gebaseerd op aannames. In de opleiding ‘Coach in het onderwijs’ onderzoeken we die altijd met elkaar onder het motto: Aannames, je hebt ze, je kunt niet zonder, maar onderzoek ze wel!
Laten we dat ook eens doen voor online coaching.
Aanname 1: Echt coachen is fysiek samenkomen in dezelfde ruimte, f2f (face to face), al het andere is een afgeleide vorm en doen we alleen omdat het moet.
Dat dachten wij eerst ook: “Het beste is ‘echt contact’; online onderhouden we alleen contact wanneer het moet. Dan wel via videobellen om het “echte coachen” zo goed mogelijk te benaderen.”
Wat blijkt maar weer: er is veel meer mogelijk.
Fysiek f2f, online f2f (beeldbellen), online zonder elkaar te zien (telefoneren) en online zonder elkaar te spreken op hetzelfde moment of op een ander moment (appen en e-mailen): het is allemaal in te zetten in een coachingstraject. Let wel: in blended vorm.
Overigens kwamen wij er ook achter dat wij onszelf vooral erg comfortabel voelen bij het f2f coachen omdat we dat “altijd zo doen”. Herkenbaar?
Tip 2: Werk met verschillende vormen van coaching binnen een coachingstraject.
Aanname 2: Voor goed contact tijdens de coaching is fysieke aanwezigheid en f2f contact onontbeerlijk.
Er is onderzoek gedaan naar de invloed van nabijheid op de interpersoonlijke communicatie. Daaruit blijkt dat fysieke aanwezigheid niet perse bepalend is voor een persoonlijk gevoel van intimiteit of intensiteit in de communicatie met de gesprekspartner. Oogcontact is niet perse nodig voor een goede coachrelatie. Sterker nog, als het eerste contact f2f is, wordt dat als meer belastend ervaren dan wanneer het eerste contact online is. In f2f contact wordt relatief veel tijd en energie gestoken in de veiligheid. Bij e-coaching kan de coachee zelf de plek kiezen. Het verblijven in de eigen vertrouwde omgeving kan het gevoel van veiligheid en controle vergroten (Ribbers en Warringa, 2020).
Ook kan de afwezigheid van beeld, de ander niet zien, soms leiden tot minder stereotypering en vooroordelen. We weten allemaal hoe snel dat kan gaan; hoe we elkaar “zien” op basis van uiterlijke kenmerken, kleding etc. Als je elkaar niet ziet, moet je je een beeld vormen op basis van wat iemand zegt, van de inhoud.
Bovendien blijkt dat sommige mensen zich juist meer op hun gemak voelen als ze niet gezien worden. Dit wordt ook wel ‘sociale anonimiteit’ genoemd. Dan valt alles rondom sociaal wenselijk gedrag weg, let er niemand op hoe je eruit ziet en kun je de kleding aantrekken die je wilt. Sommige mensen voelen zich vrijer zonder in beeld te zijn (Ribbers en Warringa, 2020). Sociale anonimiteit verlaagt onze drempel om met anderen samen te werken en eerlijk te zijn over problemen en beperkt de kans op gezichts- en reputatieverlies. Sociale anonimiteit zorgt ook voor meer gelijkheid tussen personen: als we niet weten wie de ander is, is het lastiger om ons meer of minder te voelen.
Tip 3: Voer eens een telefoongesprek zonder beeld met je coachee en bespreek met elkaar achteraf hoe dat was. (herken je de voordelen?)
Aanname 3: Alleen tijdens het gesprek ontstaan de belangrijkste inzichten bij de coachee.
Tijdens een coachingsgesprek kun je de juiste vragen stellen, zien wat je vragen doen, de stilte benutten en goed afstemmen met je coachee. Dat is zeker waar. Maar hoe zit het met het leren, met de professionele ontwikkeling: vindt die ook alleen tijdens het gesprek plaats?
“Het gebeurt in het ondertussen”, dat benadrukken wij ook in de opleiding altijd. In het gesprek kun je bevragen en onderzoeken. Bij sommigen valt het kwartje meteen, bij anderen pas later. Ontwikkeling vraagt niet alleen een goed gesprek, maar zeker ook doordenken, nog eens overdenken, uitproberen in de praktijk, het er nog eens met anderen over hebben, etc. Kijk maar naar hoe je zelf leert. Dat gebeurt niet op één bepaald moment. Blended coaching biedt de mogelijkheid om na een gesprek een goede opdracht te geven of later nog eens terug te komen op een opdracht of les, bijvoorbeeld via e-mail. Zo kun je vaker korte contactmomenten onderhouden. Dit biedt de coachee meer tijd om zelf na te denken, en in de eigen tijd dingen uit te zoeken en hierop te reageren. Het is dan wel van belang om goed af te spreken wanneer jij weer reageert, bijvoorbeeld binnen 2 werkdagen.
Ook appen is een geschikt medium, met name voor korte contactmomenten. Je kunt met je coachee afspreken dat deze je appt na afloop van een spannende les om te vertellen wat er goed is gegaan.
Tip 4: Stuur een opdracht via e-mail en laat de coachee ook via e-mail reageren.
Tip 5: Vraag je coachee om na afloop van een les een korte appje te sturen met een eerste reactie.
Aanname 4: Coachen via e-mail is onpersoonlijk en omslachtig.
Het verbaast ons als opleiders soms hoe weinig het schrijven ingezet wordt in coaching. De startende coaches schrijven overigens wel, maar de coachees soms een stuk minder. Wordt dat ook als ‘teveel’ en ‘belastend’ gezien? Als je schrijft, neem je immers afstand van je ervaring, kun je reflecteren. Soms is het hierbij nodig dat je als coach een goede reflectieopdracht geeft, soms doet de coachee dit al uit zichzelf.
Het schrijven van zo een reflectie vindt vaak tussen de bijeenkomsten plaats, waarna deze pas na 2 of 3 weken besproken wordt in een f2f bijeenkomst.
Waarom is dat zo? En kan dit niet anders?
E-mail blijkt wat dat betreft veel mogelijkheden te bieden. Enkele voordelen om e-mail in te zetten in je coachingstraject:
1. E-mail is tijdsonafhankelijk. De coachee kan zelf bepalen wanneer en waar deze aan de opdrachten/doelen werkt en er iets over schrijft. Ook kan de coachee dan zelf de reflectiemomenten kiezen, korte notities maken en opsturen en daar weer een reactie op krijgen en dan weer verder denken.
2. Met e-mail is een aaneenschakeling van (korte) contacten mogelijk. Je hoeft niet meer zoeken naar een contactmoment iedere twee maken, maar hebt vaker kort contact. Minder tijd tussen de contactmomenten biedt ook de mogelijkheid om kleinere, concrete stappen te zetten en dus ook successen te boeken en daar op voort te bouwen. Contactfrequentie en succes van het coachingstraject blijken met elkaar samen te hangen; hoe meer persoonlijk contact, hoe meer de coachee het traject als een succes zal ervaren (Ribbers en Waringa, 2020).
3. De coachee heeft een grotere mate van autonomie om zelf het tijdstip en de plaats van de coaching te bepalen. De controle komt dus meer bij de coachee dan bij de coach te liggen. Als coaches worstelen we vaak ermee om het ‘eigenaarschap bij de coachee te houden’, dat kan via inzetten van e-mail (asynchroniteit) versterkt worden.
4. Nog een voordeel van e-mail is de sociale anonimiteit waar we het eerder over hadden: doordat de coachee zich niet druk maakt over de zelfpresentatie en de beoordeling van de ander, wordt het gemakkelijker om zichzelf open te stellen voor de coach (Ribbers en Waringa, 2020).
Tip 6: Zet e-mail in bij je coachingstrajecten!
Tip 7: Maak goede afspraken over termijn waarbinnen jij als coach reageert.
Tot zover een greep uit de mogelijkheden van online coachen. We hebben diverse mogelijkheden en voordelen benoemd om je te helpen heel bewust na te gaan denken over online coachen en hoe je dit kunt integreren in je coachingstrajecten.
We zijn benieuwd naar jullie gedachten en ideeën hierover: laat het ons vooral weten. Ook als je bepaalde ervaringen hebt opgedaan met online coachen.
Uiteraard kleven er ook nadelen aan online coaching: zo heb je minder zicht op non verbale signalen, en weet je minder eenvoudig of je ‘rapport’ hebt. Online, zeker zonder beeld, is het veel lastiger te checken of je boodschap goed begrepen is. E-mailberichten luisteren nauw, formulering doet er toe en het kan soms best lang duren voordat je er achter komt dat je bericht verkeerd is overgekomen.
Juist daarom is het zo krachtig om online en offline coaching te combineren: blended coaching.
Tip 8: ga experimenteren met een blended coachingstraject.
Trouwens: ook blended intervisie is mogelijk!
Tenslotte nog twee technische tips voor bij het beeldbellen:
Tip 9: test voorafgaand aan ieder gesprek je apparatuur (camera, geluid) en internetverbinding.
Tip 10: wees je bewust van lichtval (zorg dat je helder en duidelijk in beeld komt) en de omgeving waarin je zit, zorg dat deze rustig oogt.
Meer tips lezen? Bekijk dan ook onze leestips over e-coaching!
